27 lipca sprzed budynku Pińczowskiego Samorządowego Centrum Kultury rusza doroczny rajd pieszy Pińczów – Działoszyce dla uczczenia rocznicy Republiki Pińczowskiej.
Republika Pińczowska – obszar wyzwolony przejściowo w okresie 24 lipca–12 sierpnia 1944 roku spod okupacji niemieckiej w wyniku działań oddziałów partyzanckich Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich i Armii Ludowej[1]. Wspólnym wysiłkiem wyzwolony został obszar o powierzchni 1000 km²[2]. Na terenie Republiki Pińczowskiej znalazły się miejscowości: Pińczów, Skalbmierz, Książ Wielki, Brzesko Nowe, Działoszyce, Janowice, Kazimierza Wielka, Koszyce, Nowy Korczyn, Proszowice, Sancygniów, Słaboszów i Wiślica. Nazwa Republika Pińczowska została zapożyczona od pierwszej Republiki Pińczowskiej istniejącej w 1918 roku’ Pierwszymi akcjami partyzanckimi zmierzającymi do wyzwolenia terenu powiatu pińczowskiego spod okupacji niemieckiej było rozbrojenie posterunków niemieckich w Racławicach, a następnie w Nowym Korczynie i Działoszycach. W tym czasie miała też miejsce zwycięska potyczka oddziału AK „Grom” wspieranego przez oddziały BCh i AL stoczona z oddziałem Wehrmachtu pod wsią Sielec. Oddział specjalny BCh pod dowództwem Franciszka Kozery ps. „Karp” 26 lipca 1944 przeprowadził akcję na posterunek policji w Kocmyrzowie. Dokonał też udanego ataku na posterunek w Luborzycy, w Koszycach rozbroił załogę niemiecką, prowadzącą budowę lotniska. 27 lipca 1944 został zlikwidowany ostatni punkt oporu niemieckiego w Kazimierzy Wielkiej w sile ponad 30 ludzi, głównie składający się z ukraińskich faszystów. 27 lipca pluton z Kompanii Szturmowej „Dominika”, dowodzony przez Stanisława Gasa, dokonał skutecznej zasadzki w Czechach niedaleko Proszowic na oddział żandarmerii niemieckiej przemieszczającej się drogą w kierunku Słomnik. 28 lipca Kompania Szturmowa „Dominika” wchodząca w skład 106 Dywizji Piechoty wyzwoliła Proszowice z rąk okupanta[6]. Oddziałem dowodził Jerzy Biechoński. 5 sierpnia oddziały Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich i Armii Ludowej stoczyły krwawą bitwę o Skalbmierz przeciwko siłom niemiecko–ukraińskim, które po zdobyciu miasta, dokonały jego pacyfikacji i zamordowały 64 osoby.8 sierpnia rozbito posterunek żandarmerii niemieckiej w Działoszycach. Dowódcą tej akcji był kapitan Walery Zarod ps. „Prądzyński”, a uczestniczyli w niej żołnierze BCh (Józef Kowenzowski ps. „Wierzba”, Józef Kula ps. „Felek”, Genowefa Pilniakowska ps. „Biedronka”, Piotr Grontkowski ps. „Wywiadowca”, Stanisław Skowron ps. „Słowik”, „Społem”, Mieczysław Chmielarski, Julian Sęsoła). Władzę w Republice Pińczowskiej sprawowali: Pińczowska Konspiracyjna Powiatowa Rada Narodowa i delegat powiatowy rządu RP na uchodźstwie wraz z komendantem Obwodu Pińczów AK. Józef Morton został komisarzem do spraw majątków obszarniczych, Edward Wojtasik do spraw reformy rolnej a Marian Dawkant do spraw kolejnictwa i dróg[4]. Z oddziałów AL i współpracującego z nimi oddziału Józefa Maślanki sformowano 1 Brygadę Armii Ludowej Ziemi Krakowskiej im. Bartosza Głowackiego. Ze względu na bliskość przyczółka baranowsko–sandomierskiego i frontu wschodniego oraz militarne znaczenie dróg przechodzących przez Republikę, Niemcy podjęli działania zaczepne zmierzające do jej likwidacji. Osobny artykuł: Bitwa pod Jaksicami (1944).
Skutkiem koncentracji Wehrmachtu i braku możliwości połączenia z przyczółkami Armii Czerwonej, oddziały partyzanckie zostały zdemobilizowane i wróciły do konspiracji, natomiast 1 Brygada Armii Ludowej po potyczce pod wsią Baranów, 14 sierpnia 1944 przebiła się przez front niemiecko–radziecki na przyczółek baranowsko–sandomierski, jednak część żołnierzy brygady została na tym terenie, tworząc nowe jednostki AL dalej w konspiracji
Żródło: Wikipedia
